Pierwsza pisana wzmianka o tej
miejscowości pochodzi z 22 maja 1359 roku, kiedy to król
Kazimierz Wielki wydał przywilej Marcinowi „de Czergowa” (z
Cergowej) założenia wsi o nazwie Czergowa nad rzeką Jasiołką na
prawie magdeburskim. Ślady osadnictwa człowieka na tym terenie
są jednak dużo starsze. Odkryto tu bowiem pozostałości pracowni
kamieniarskich z przełomu młodszej epoki kamienia i epoki brązu.
Na ślady te natrafiono na północny wschód od wsi w rejonie
„Małej Góry”. Wracając jednak do czasów historycznych i faktów
udokumentowanych zapisami wiemy, że na przełomie XIV i XV wieku
nazwa tej wsi pojawia się w wielu formach: Czergowa (1359),
Cyrgow (1384), Czirgow (1403). Nazwę wsi wielu naukowców wywodzi
z języka celtyckiego: cerg – krąg. Przywilej lokacyjny króla
Kazimierza określa wielkość wsi na 40 łanów frankońskich, do
sołtysa należały 3 łany wolne, 1 łan należał do kościoła i 1
przeznaczony był na pastwiska. Ponieważ przy opisie wielu
miejscowości ich powierzchnie lub przypadające z różnych
uprawnień przywileje podawane były w łanach, nie od rzeczy
będzie podanie definicji tej jednostki miary, która dzisiaj nie
jest używana. Łan (łac. laneus) był w średniowieczu największą
jednostką mierniczą. Na ziemie polskie jednostka ta
przywędrowała wraz z osadnictwem typu niemieckiego. Łan
frankoński, czyli niemiecki składał się z 43,5 morga. Morgiem
nazywała się ziemia, którą parobek mógł jedna parą wołów zaorać
do południa. Mórg niemiecki liczył 135-180 prętów. Liczono go na
długość 30 prętów i na szerokość 3,5 do 5,5 pręta. Pręt była to
tyczka miernicza długa na 15 stóp polskich dzielona na 10
pręcików. Na terenie zakładanej wsi,
król Kazimierz zezwolił wybudować karczmę, młyn, staw, jatki
szewskie, piekarskie i rzeźnickie. Zwolnił też wieś z wszystkich
praw polskich i zezwolił rządzić się prawem magdeburskim. Wieś w
średniowieczu składała się z Cerowej oraz „wulek” czyli
przysiółków: Nowej Wsi (wzmiankowanej po raz pierwszy w roku
1419 – w dokumentach sądowych wymieniony jest Mikołaj z Nowej
Wsi), Popard i Zakluczyny. Popardy przypisywane były również do
Równego jako ich wólka (przysiółek). Ich nazwa wywodzi się od
poparu – pola nie obsianego, zostawionego na ugór, co
jednoznacznie wskazuje na fakt wcześniejszego tam osadnictwa.
Warto tu wspomnieć, że z rozległego terenu Cergowej wydzielono
następnie obszary pod lokalizację Jasionki, Lipowicy i Nowej
Wsi. Przywileje króla Kazimierza Wielkiego potwierdził
oddzielnym dokumentem król Władysław Jagiełło w dniu 14 czerwca
1396 roku. 20 grudnia 1608 roku Maciej Pstrokoński - biskup
przemyski wcielił do majątku biskupów przemyskich między innymi
Cergowę. Taki stan własnościowy utrzymywał się jeszcze na
początku XX wieku. Przy okazji Cergowej – nie sposób nie
wspomnieć o rzece Jasiołce, która w średniowiecznych dokumentach
sądowych wymieniana jest po raz pierwszy w roku 1352, kiedy to
nosiła nazwę
łacińską – Iessel, kolejne jej nazwy to: Iasziel, Yaszel, Yessel,
Iassel, Jasiel, Jasieł. Jasiołka stanowiła granicę pomiędzy
ziemiami: sanocką na wschodzie i krakowską na zachodzie. Opis
dekanatu krośnieńskiego z 1676 roku zawiera ciekawą informację o
jaskiniach na górze Cergowej, które „…w skałach wykute…” dawały
schronienie karpackim zbójcom. Żyjący w latach 1665 – 1727
Gabriel Rzączyński, jezuita, przyrodnik, wykładowca w szkołach
jezuickich, dał dokładniejszy opis jaskiń na górze Cergowej w
swej monumentalnej pracy „Historia Naturalia Curiosa Regni
Polonia Magni Ducatus Litanie…”. Dzieło to było pierwszym
„podręcznikiem akademickim”, dawało pełną na te czasy wiedzę w
zakresie bogactw naturalnych, fauny i flory ziem polskich.
źródła:
"Wikipedia"
Własne
