|
Rozległa polana na płaskowyżu
Słowackiego Raju, teren średniowiecznej osady zakonnej, dziś ośrodek
turystyczny. Teren zasiedlony już w epoce brązu i okresie kultury
łużyckiej. W okresie wczesnego osiedlenia Słowian wystawiono tu
umocnienia strażnicze, mające chronić okoliczne drogi. Gródek
zaopatrzony był w drewnianą wieżę obserwacyjną i musiał być znaczny,
bowiem przechowała się jego nazwa jako castrum Lethon (zamek
Letanowski). W czasie najazdu tatarskiego w 1241 r. na polanie K.
schroniła się spora grupa mieszkańców Spisza, stąd okolicę nazywano w
późniejszych dokumentach "Skałą Schronienia" (Lapidis Refugii).
Na płaskowyż Tatarzy nie zdołali czy też nie chcieli się wedrzeć. Na
fali ogólno węgierskiego budownictwa grodów po wycofaniu się Tatarów,
rozbudowywano także i umocnienia Klasztoriska. Budowla została potem
przejęta przez zakon kartuzów. W dokumencie dziekana kapituły spiskiej
Jakuba z 1299 r. wystawionym w Katedrze św. Marcina określono, że w celu
wystawienia klasztoru Bogurodzicy, św. Jana Chrzciciela i św. Małgorzaty
darowuje się zakonowi kartuzów teren, ograniczony rzekami Hornad i Biała
oraz murami od zachodu. W następnym roku kartuzi rozpoczęli budowę
klasztoru. Pracami kierował brat rektor Andrej z pomocnikiem, obaj
pochodzący z macierzystego klasztoru kartuzów w Rzycy w Słowenii.
Ponieważ w myśl reguły kartuzjańskiej raj stanowi przedsionek nieba -
każde miejsce, gdzie stawał klasztor, nazywano rajem. Stąd wprowadzona
przez kartuzów nazwa - Słowacki Raj. Zachowała się kronika klasztoru,
spisana w XVI w. przez anonimowego zakonnika, który podaje, że pierwsi
kartuzi wprowadzili się na płaskowyż 1307 r. Kierował nimi pierwszy
przeor Klasztoriska - ojciec Konrad. Kartuzi cierpieli początkowo
niedostatek, ale ich byt polepszył się na przełomie XIV i XV w., kiedy
to zyskali mecenasów w pobliskich i przyległych terenach ziemskich. W
1319 r. rozpoczęła się budowa drugiego klasztoru kartuzjańskiego - w
Lechnicy, zwanego popularnie Czerwonym Klasztorem. W 1344 r. klasztor w
Słowackim Raju został zdobyty i zniszczony przez husytów, a po
częściowym odnowieniu znów był zajęty w 1454 r., tym razem przez
bratrzyków, którzy wcześniej usadowili się w zamku na pobliskiej
Zielonej Górze, po drugiej stronie Hornadu. Zakonnicy przenieśli się
wtedy do Lewoczy, wybudowali tam w centrum własny dom, ale miejskie
warunki nie odpowiadały ich trybowi życia i powrócili na Skałę, gdzie
podjęli odbudowę, trwającą do początków XVI w. W 1543 r. klasztor został
znów zdobyty, tym razem przez raubrittera Mateja Bašo, który chciał go
wykorzystać na swoją siedzibę. Został wygnany, ale mieszczanie i
szlachta ze Spisza i Szarisza oraz władze kościelne ze Spiskiej Kapituły
postanowiły klasztor zburzyć, aby nie stał się ostoją rozbójników.
Doszło do tego 20 lipca 1543 r. Zakonnicy przenieśli się do Czerwonego
Klasztoru, budynki na Skale Schronienia popadły w ruinę i tylko używana
obecnie nazwa Klasztorisko przypomina o 200-letniej historii kartuzów w
Słowackim Raju. Pozostały także nieźle zachowane ruiny klasztoru, w
których prowadzone są od lat prace archeologiczne, dokumentujące surowe,
ale pracowite życie stale milczących, zgodnie z regułą, zakonników,
zajmujących się, poza modlitwą i kontemplacją, także kopiowaniem ksiąg,
lecznictwem i rolnictwem. W latach 20. XX w. postawiono tu schron
turystyczny. Obecnie jest tu osada turystyczna, dostępna tylko dla
pieszych turystów.
źródło:
Maciej Pinkwart "Północna Słowacja - przewodnik krajoznawczy dla
zmotoryzowanych"
Własne
|
